عکاسی و ثبت لحظات مختلف زندگی از دیرباز برای انسان‌ها یک عمل لذت‌بخش بوده است. به همین دلیل هم زمانی که به تاریخچه عکاسی در گذر زمان نگاه کنیم به گذشته‌های بسیار دور می‌رسیم.
بشر پیش از ساخت دوربین‌های عکاسی برای ثبت وقایع مهم زندگی‌اش از ترسیم عکس بر روی دیوارهای غار یا بعدها ترسیم نقاشی از آن لحظه خاص بر روی انواع کاغذ استفاده می‌کرده؛
اما بعد از ساخت اولین دوربین عکاسی، این شاخه از هنر معنای امروزی خود را پیدا کرده است.
در این مقاله سعی داریم یک مرور سریع اما پرمحتوا بر مسیر گذر هنر عکاسی و دوربین‌های مورد استفاده داشته باشیم. همراه ما باشید.
۱) تاریخچه عکاسی در جهان
شروع تاریخچه عکاسی زمانی شکل گرفت که دانشمندان قرن‌ها پیش متوجه شدند که
برخی از مواد به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای در برابر نور تغییر شکل و ماهیت می‌دهند و
در قرن ۱۹ میلادی بود که دانشمندی به نام ژوزف نیسفور نیپس فرانسوی متوجه شد که می‌توان این تغییرات را به‌صورت دائمی ثبت کرد.
اولین عکس ثبت‌شده در تاریخچه عکاسی در سال ۱۸۲۶ میلادی توسط ژوزف نیسفور نیپس گرفته شده و این تصویر هنوز موجود است.
او برای ثبت این عکس از اولین نوع دوربین عکاسی استفاده کرد که به دوربین تاریک‌خانه‌ای معروف است و طرز کار آن را در بخش بعدی مقاله توضیح خواهیم داد.
ثبت شدن این عکس بیش از ۸ ساعت برای این مخترع زمان برد؛ اما شاید او هرگز نمی‌دانست که در حال ایجاد چه شاخه جدیدی از علم و هنر و شروع‌کننده چه تحول بزرگی در تاریخ بشریت است.
نیپس سال‌ها بعد با یک عکاس جوان به نام لوئی ژاک داگر همکاری کرد که طراح دوربین‌های عکاسی پیشرفته‌تری بود.
دوربینی که توسط لوئی داگر اختراع شد به داگرئوتایپ معروف شد و در سال ۱۸۳۹ روانه بازار شد و بعد از آن به‌صورت گسترده‌تری مورد استفاده عموم مردم قرار گرفت و
حدود سال ۱۸۶۰ بود که این دوربین به‌طور رسمی جایگزین روش‌های قدیمی عکاسی شد.
داگرئوتایپ که به فرآیند ثبت عکس با استفاده از آن در بخش بعدی اشاره خواهیم کرد، اولین دوربین عکاسی قابل‌حمل بود.
پس از آن به دلیل محبوبیت عکاسی و ثبت شدن وقایع مهم توسط دوربین‌های عکاسی، این شاخه هنری دستخوش تغییرات بسیار گسترده‌ای بود و
در طول زمان، دانشمندان و مخترعان بسیاری به پیشرفت صنعت عکاسی کمک کردند.
به‌مرورزمان از نگاتیوهای مختلف و عدسی‌های باکیفیت‌تری رونمایی شد و
سال‌ها بعد با گسترش تکنولوژی به تجهیزات امروزی مانند سنسورهای الکترونیکی برای ثبت عکس نزدیک و نزدیک‌تر شدیم.
عکاسان مشهور خارجی
با اینکه دوربین عکاسی اولیه ساخته فرانسه بود؛ اما به‌سرعت این تکنولوژی در سراسر دنیا پخش شد و علاقه‌مندان بسیاری را به خود جلب کرد.
از گذشته تا به امروز هزاران عکاس مشهور در سراسر دنیا وجود داشته‌‌اند که با ثبت تصاویر خود دست به خلق یک شگفتی زده‌‌اند.
در ادامه چند نمونه از این اشخاص برجسته را معرفی می‌کنیم:
- آنری کارتیه برسون (Henri Cartier-Bresson) عکاس خبری که به ثبت لحظات گذرا و معمولاً شگفت‌انگیز معروف است.
- دیان آربوس (Diane Arbus) عکاس حوزه اجتماعی که مشهور به ثبت تصاویر متفاوت و غیرمعمول از جامعه است.
- آنسل آدامز (Ansel Adams) عکاس مشهور مناظر طبیعی که تصاویر منحصربه‌فردی از طبیعت آمریکا ثبت کرده است.
- رابرت کاپا (Robert Capa) عکاس خبری برجسته که در طول تاریخچه عکاسی موفق به ثبت تصاویر بسیار باارزشی از وقایع جنگی شده است.
- استیو مک‌کوری (Steve McCurry) یکی از عکاسان برجسته حوزه خبری و مستندسازی است که تصویر دختر افغان او شهرت جهانی پیدا کرده است.
- هلموت نیوتون (Helmut Newton) یکی از شناخته‌شده‌ترین عکاس‌های صنعت مد در دنیا بود.
- آنی لایبوویتز (Annie Leibovitz) یکی از معروف‌ترین عکاسان جهان است که در زمینه عکاسی مد، ورزشی و سلبریتی فعالیت می‌کند و تصاویر پرتره بسیار معروفی ثبت کرده است.
۲) تاریخچه عکاسی در ایران
زمانی که دستگاه دوربین تاریک‌خانه‌ای در میان مردم دنیا رواج داشت، ممکن است از این دوربین در ایران هم استفاده کرده باشند؛
اما امروزه تصویر و سندی از آن برجا نیست و اولین تصویری که در ایران ثبت شده، توسط یک دوربین داگرئوتایپ گرفته شده است که
در اوایل قرن ۱۹ میلادی از جانب تزار روسیه و ملکه بریتانیا برای محمدشاه قاجار هدیه فرستاده شدند.
نخستین افرادی که مأمور به استفاده از این دوربین‌ها شدند ژول ریشار فرانسوی و بعد از او ملک قاسم میرزا فرزند فتحعلی‌شاه بود که عکسی با این دوربین ثبت کرد که تا به امروز بازمانده است.
به‌مرورزمان با تعامل پادشاهان قاجار و سلسله‌های بعدی با کشورهای اروپایی، سیستم‌های جدید عکاسی نیز وارد ایران شدند و
به این شکل تاریخچه عکاسی در ایران نسبت به سایر کشورهای اروپایی عقب نماند.
اولین عکاس حرفه‌ای و پرکار زمان ناصرالدین‌شاه فردی به نام آقا رضا عکاس‌باشی است که در بسیاری از سفرها و مراسم‌های زمان حکومت ناصرالدین‌شاه از او و خانواده‌اش، عکس‌برداری کرده است.
عکاسان مشهور ایرانی
با اینکه اختراع دوربین عکاسی و آموزش فرآیند عکاسی از اولین روزهای تاریخچه هنر عکاسی به دست اروپایی‌ها رقم خورد؛ اما ایرانیان پابه‌پای آن‌ها این هنر را در کشور گسترش دادند و
امروزه در مسابقات عکاسی سراسر دنیا جایزه‌های گران‌بهایی نصیب عکاسان مشهور ایرانی شده است.
از جمله اساتید این حوزه هنری می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
- رضا دیانتی فعال در زمینه عکاسی خبری و مستندسازی که در سراسر جهان شناخته شده است.
- سعید محمدی فعال در حوزه عکاسی پرتره و مستندسازی که به‌عنوان یکی از بهترین عکاسان معاصر ایران شناخته می‌شود.
- علی شعاعی که در حوزه عکاسی شهری فعال است و تصاویر بسیار زیبا و خلاقانه‌ای ثبت کرده است.
- ناصر محمدیان یکی از عکاسان برجسته ایران در حوزه عکاسی طبیعت که تصاویر بسیار زیبایی از مناظر طبیعی ایران ثبت کرده است.
- مهدی امینی یکی از عکاسان به نام ایرانی در زمینه عکاسی معماری و شهری که تصاویر متفاوتی از فضاهای شهری ایران به‌جای گذاشته است.
- محمدرضا نمازی یکی از عکاس‌های معروف ایرانی در حوزه عکاسی مستند است که فرهنگ و جامعه ایران را به دنیا نمایش داده است.
- حمید سوری ازجمله عکاس‌های زمینه خبری و جامعه‌شناسی که تصاویر قوی و گاهی انتقادی از جامعه ایران خلق کرده است.
۳) تاریخچه دوربین عکاسی
احتمالاً برای شما هم جالب است که بدانید تاریخچه دوربین‌ها به زمان‌هایی قبل از شروع تاریخچه عکاسی برمی‌گردند.
اولین دوربین‌هایی که برای ثبت تصاویر استفاده می‌شدند به دوربین‌های تاریک‌خانه‌ای معروف بودند؛
اما این دوربین‌ها برای عکاسی به مفهوم امروزی قابل‌استفاده نبودند؛ چون تصاویر را به‌صورت موقتی به نمایش می‌گذاشتند تا برای نقاشی و طراحی از یک محیط یا شخص خاص استفاده شوند.
دوربین آبسکورا حداقل از حدود سال ۱۵۵۰ به‌عنوان وسیله‌ای برای طراحی استفاده می‌شده است.
همان‌طور که بالاتر اشاره کردیم، اولین‌بار ژوزف نیسفور نیپس بود که توانست تصویر ثبت‌شده با این نوع دوربین را دائمی کند و
در واقع استفاده از آن به‌عنوان دوربین عکاسی از همان اوایل قرن ۱۹ میلادی متداول شد.
سال‌ها بعد لوئی داگر مخترع اصلی دوربین عکاسی به‌شکل نسبتاً مدرن‌تری فعالیت خود را آغاز کرد و
به همین علت می‌توان سرآغاز تاریخچه دوربین‌های عکاسی امروزی را قرن ۱۹ میلادی دانست.
در سده‌های بعدی، با پیشرفت علم و فناوری، دوربین‌های اولیه با استفاده از شیشه‌ها و منابع نوری بهبود یافتند.
اختراع فیلم حساس به نور توسط جورج استپلتون در اوایل قرن بیستم، امکان ذخیره تصاویر را بهبود بخشید و فرآیند عکاسی را سریع‌تر و آسان‌تر کرد.
در دهه‌های بعد، با پیشرفت در فناوری فیلم، دوربین‌های عکاسی بهبود یافتند و از فناوری‌هایی مانند فوکوس خودکار، اندازه‌های کوچک‌تر و قابل‌حمل‌تر و کیفیت تصویر بهتر بهره بردند.
اما انقلاب واقعی در عکاسی با ورود دوربین‌های دیجیتال آغاز شد.
این دوربین‌ها از سنسورهای الکترونیکی برای ثبت تصاویر استفاده می‌کنند و قابلیت ذخیره تصاویر بر روی کارت حافظه دیجیتال را دارند.
این اختراع تغییرات چشمگیری را در صنعت عکاسی ایجاد کرد و باعث شد تا عکاسی به یکی از محبوب‌ترین فعالیت‌های هنری و تفریحی تبدیل شود.
همچنین امروزه با پیشرفت تکنولوژی دیجیتال، دوربین‌های هوشمند و تلفن‌های همراه با دوربین به‌عنوان یک ابزار عکاسی معمولی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این دوربین‌ها امکانات بیشتری نسبت به دوربین‌های قدیمی دارند و هنوز هم در مسیر تغییر و بهبود یافتن ویژگی‌هایشان هستند.
دوربین تاریک‌خانه‌ای یا اتاق تاریک
اولین دوربین مورد استفاده برای ثبت تصاویر و عکاسی دوربین‌های آبسکورا (Camera obscura) بودند که معنی لغوی آن‌ها به لاتین اتاق تاریک می‌شود.
این نوع دوربین یک دستگاه نوری بود که تصویری از محیط اطراف خود را بر روی صفحه‌نمایش ارائه می‌کرد.
این دستگاه شامل یک اتاق بود که یک سوراخ روی یکی از دیواره‌های آن ایجاد شده بود و
نور محیط خارجی از طریق این سوراخ وارد اتاق می‌شد.
تصویر ایجادشده درون اتاق تاریک از نظر رنگ و نسبت ابعاد جزئیات کاملاً مشابه محیط واقعی بود و
تنها به‌صورت معکوس بر روی صفحه مورد نظر نمایش داده می‌شد.
البته این معکوس بودن در قرن ۱۸ میلادی با استفاده از قرار دادن آینه در مسیر نور ورودی و بازتاب آن در جهت مخالف، از بین رفت.
برای اینکه این دستگاه به‌صورت قابل‌حمل هم استفاده شود، آن را با یک جعبه بزرگ هم ساختند و به‌این‌ترتیب می‌توانستند از محیط‌های متنوع‌تری تصویر ثبت کنند.
یکی از نکات جالبی که در زمان استفاده از این دوربین متوجه شدند و
بعدها رابطه مستقیمی با مفهوم دیافراگم دوربین‌های مدرن پیدا کرد، این بود که هرچه سوراخ ایجادشده روی دیواره این دستگاه کوچک‌تر بود، نور تصویر کمتر می‌شد؛ اما وضوح تصویر بالاتر می‌رفت.
به‌مرورزمان در این نوع از دوربین‌ها از آینه‌ها و عدسی‌ها استفاده شد و تکنولوژی آن‌ها پیشرفته‌تر شد تا جای خود را به دوربین‌های عکاسی جدیدتر، یعنی داگرئوتایپ‌ها دادند.
دوربین داگرئوتایپ
داگرئوتایپ (Daguerréotype) اولین دوربین عکاسی بود که در طول تاریخچه عکاسی در دسترس عموم مردم قرار گرفت.
این دوربین همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، توسط لوئی داگر ابداع شد و از قرن نوزدهم مورد استفاده عکاسان بسیاری قرار گرفت.
این فرآیند عکاسی در زمان خود بسیار جدید و کم‌هزینه بود.
روش کارکرد این دستگاه براساس مواد حساس به نور بود و معمولاً کناره‌های این تصاویر کمی تیره می‌شد.
برای ساخت یک دوربین داگرئوتایپ کافی بود یک ورق مسی را با روکش نقره کاملاً صیقلی مشابه آینه پوشاند و سطح آن را به ماده حساس به نور آغشته کرد.
معمولاً این ماده حساس به نور بخار یُد بود که در اثر تابش نور تغییر رنگ می‌داد.
این صفحه را در تاریکی داخل یک شاسی محفوظ از نور می‌کردند و آن را وارد دوربین می‌کردند و
هرگاه قصد ثبت عکسی را داشتند، در دوربین را به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه باز می‌گذاشتند تا بازتاب نور از سوژه به دوربین وارد شود و
روی صفحه حساس به نور ثبت شود و سپس آن عکس را طی یک فرآیند شیمیایی تثبیت می‌کردند.
به همین روش لوئی داگر اولین تصویر خود را در سال ۱۸۴۴ به ثبت رساند که هنوز هم این تصویر موجود است و
از این تاریخ به بعد انسان‌ها توانایی ثبت کامل و باجزئیات تصاویر افراد و مناظر مهم را در طول تاریخ به دست آوردند.
جمع‌بندی
امروزه استفاده از انواع دوربین‌های دیجیتالی عکاسی متنوع با قابلیت‌های شگفت‌انگیز ما را به این فکر فرومی‌برد که
چطور بشر توانسته است به این تکنولوژی جذاب دست پیدا کند و تاریخچه عکاسی و دوربین چطور شکل گرفته است.
در این مقاله سعی کردیم به طور خلاصه شما را با تاریخچه پیدایش مفهوم عکاسی و دوربین‌های اولیه تثبیت تصاویر آشنا کنیم.
درست است که این روزها حتی افراد معدودی هستند که از دوربین‌های نگاتیودار استفاده می‌کنند و
شاید به‌زودی تکنولوژی ثبت عکس با تاریک‌خانه به فراموشی سپرده شود؛ اما هرگز نمی‌توانیم زحمات افرادی مانند ژوزف نیپس و لوئی داگر را در زمینه نادیده بگیریم.
آن‌ها افرادی بودند که به ما کمک کردند تصاویری ببینیم که متعلق به حدود ۲۰۰ سال پیش هستند و آیندگان نیز بتوانند تصاویر امروز ما را ببینند.
بسیار جذاب و جالب
ممنون از سایت خوبتون